Hakimiyet Haber

Düşünce ye dair...

“Sorgulanmayan hayat yaşamaya değmez”

Sokrates

Denilebilir ki insan hayatında düşünce dünyasına göre varlık gösterir.

Teorik veya pratik çeşitli konular üzerine düşünerek sistematik ve tutarlı bir düşünmeyi ortaya koymak, entelektüel bir eylem olmakla beraber akıllı insan işidir. Bu yönüyle düşünme insanları diğer varlıklardan ayıran temel bir özelliktir.

Yaşadığımız çevre ve toplum dilimizin sınırlarını öğretir, bu öğretim düşünce dünyamız üzerinde etkisini gösterir. Böylece farkında olmuş olalım veya olmayalım zihnimizi toplum inşa etmiş olur. Bu açıdan çevre ve toplum bizi yönlendirebilmekte ve yönetebilmektedir.

İçerisinde yaşayıp büyüdüğümüz, şekillendiğimiz, bilgilendiğimiz kültür ve toplumu yadsıyamayız. Yaşadığımız kültürde birikmiş bilgi, görgü ve anlayışı tahsil ederiz. Toplumun bilgi ve inançları birey olarak kendimizin parçası haline gelir. Düşünme tarzı ve anlayış ve algılamalar toplumumuzda süreklilik arz eder ve kronikleşir.

Bu bilgi görgü ve anlayış üzere olan toplum içerisinde kendimizi güvende hissederiz. Çoğunluğun bildiği, inandığı daha doğru ve güvenilir olur bizim için.

Bu esasın sorgulanması, değişmesi, değiştirilmesi pek mümkün değildir. Zira değişimine dair her teşebbüsü kendimize, inandığımız değerlere, anlam dünyamıza tehdit kabul ederiz.

Ali Şeriati’nin ifadesiyle kendi “toplum zindanı” mızı kendi ellerimizle oluşturmuş oluruz. O’na göre bu durumumuz kendimizi gerçekleştirmemiz, düşünce ufkumuz önünde engellerden sadece biridir.

İnsanoğlu gerek içsel dünyasını gerekse dışsal dünyayı gözlemleyerek çeşitli konularda fikirler yürütmüştür. Bu noktada tarihsel tecrübe içerisindeki düşünce dünyamız çok çeşitlidir, her kültür ve medeniyetin kendi dili düşünce dünyası üzerinde belirleyici olmuş, düşüncesinin sınırlarını çizmiştir.

Mantığımız tikellerden yola çıkarak tümeller üzerinde düşünce üretir. Görünen ve bilinenden hareketle görünmeyen ve bilinmeyenleri tefekkür ederiz.

İnsan tezini, antitezini veya sentezini ortaya koyabilen varlıktır. Bu cevher insanda potansiyel olarak yer alır. Kişi kendi elleri ile bu cevheri çıkarmak ya da yüzeylerde veya derinlerde muhafaza etme yolunu seçmiş olabilir. Bu cevheri çıkarmanın/keşfetmenin bir yolu yolculuğa çıkmaktır.

Geleneğimizin düşünce dünyası içerisinde “düşünme”, ilmî disiplinlere göre fıkıhta re’y, kelâmda nazar ve istidlâl, felsefede burhan, tasavvufta tefekkür olarak çeşitli kelime ve kavramlarla yerini almış bulunmaktadır.

Yine geleneğimiz içerisinde nakli ve akli olmak üzere iki düşünce şekli varlık göstermektedir. Tarihimiz bu iki düşünce şeklinin kavgasının arenasıdır.

İnsanlık tarihinde yol gösterenler, bizlere ışık olanlar düşünce dünyamız üzerinde de etkili olanlardır.

Yusuf Doğan, 09.06.2022